Engelli vatandaşların kamu ya da özel iş fırsatlarından yaralanmaları çeşitli proje ve kanunlarla desteklenmektedir. Doğal ya da sonradan gelişen kimi istenmeyen olaylar sonrasında insanlar fiziki vücut bütünlüğünü kaybedebilmekte ya da belirli oranda organları üzerinde faaliyet kaybı ile karşı karşıya kalabilmektedir. Engelliler için iş fırsatlarının çeşitlenmesi ve artışı sağlanarak bu durumda olan kişilere destek verilmektedir.
Kamu ya da özel iştiraklerin girişimleri sonucunda her yıl düzenli olarak kamu ve diğer iş olanaklarından engelli yurttaşların yararlanmaları sağlanmaktadır. Üstelik belirli kanun ve mevzuat gereğince engelliler için iş fırsatları belirli kota ile zorunlu bir şekilde tahsis edilmektedir.
Buna göre yasal tanımlamada tüm vücut fonksiyonları üzerinden en az %40 ve üzerinde kaybı veya engeli olan kişiler, engelli statüsüne girmektedir. Öncelikle engelliler için iş sahasının kontrolü ve desteklenmesi kamu kaynakları tarafından etkin girişimler sonucu sağlanmaya çalışılır. Ülkemizde iş arayışını sürdüren tüm vatandaşlara destek sağlayan kamu kurumu olan İş Kur desteği engelli vatandaşlar için de geçerlidir. Buna göre,
- Engelli statüsüne sahip vatandaşlar, tam teşekküllü devlet hastaneleri üzerinden sağlık kurulu onaylı ve engel durumunu ile oranını gösteren belge temin ederler,
- Temin edilen sağlık raporu öncelikle engelliler için iş takibinin sürdürülmesi amacıyla İş Kur’a sunulur,
- Engelli statüsü üzerinden kişisel kayıt sağlanır,
- Engel raporuna göre tamamen çalışamaz raporu olan kişiler için iş arama kaydı oluşturulmaz.
Engelliler için İş Bulma Mevzuatı
4857 sayılı kanunun gerektirdiği düzenleme gereğince engelliler için iş fırsatları kota altında kontrol altına alınmıştır. Konulan kota kapsamında ilgili düzenleme ve maddeler ise şu şekildedir. Buna göre:
- 50 ve daha üzerinde çalışana sahip olan işletmelerde, özel sektör koşullarında en az % 3 oranında engelli işçi çalıştırmak zorundadır,
- Kamu kaynaklı olarak teşkil edilen kurum ve işletmelerde ise % 4 olarak engelli çalıştırılmak zorundadır. %2 oranında da eski hükümlü çalıştırılması zaruridir.
- Bu uygulamalar ile engelli vatandaşların kamu ya da özel sektör eliyle çalışma hakları kontrol altına alınmaktadır.
- Kamu kaynaklı kurumlarda çalışabilmek için, EKPSS (Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı) puanı ile atama esas alındığından, adayların ilgili sınavdan gerekli puanı almış olmaları gereklidir.
Engelli İstihdamı Denetimi
Kamu tarafından koyulan amil hüküm gereğince özel ve kamu sektöründe, engelliler için iş olanakları geliştirilmektedir. Kamu tarafından koyulan kuralların esnetilmeden gereğince uygulanıyor olması gerekir. Böylece olası hak ihlallerinin de önüne geçilir. İlgili kanun hüküm ve gereksinimleri kamu kurumlarınca yetkili olan birimler tarafından düzenli bir şekilde sağlanır. Buna göre:
- 4857 sayılı kanunun engelli istihdamını öngören 30 sayılı maddesinin, işverenlerce uygulanması gereklidir,
- Buna göre aylık olarak düzenli denetim ve kontroller iş yerlerine sürekli olarak yapılır,
- İlgili kontrollerin iş yerlerine düzenli bir şekilde yapılmasından Çalışma ve İş Kurumu il Müdürlükleri sorumludur,
- Söz konusu birimin görev verilen ekipleri, rutin ve belli olmayan zamanda iş yerlerini yerinde denetime tabi tutarlar,
- Kontenjan açığı olan kurum ve işletmelerin açığının kapatılması için çalışmalar yürütülür ve ilgili duyurular vasıtası ile açık kapatılmaya çalışılır.
Ruhi ve bedeni durumların kontrolü ve hayatın olağan akışına engeli ve eski hükümlü vatandaşların dahil edilmesi önemli ve gerekli bir süreçtir. Her kurumun ilgili kota gereğince belli oran ve sayıda engelli vatandaşı istihdam etmesi zorunluluğu iş sahalarını genişletir. Örneğin 100 çalışanı bulunan bir fabrika minimum 3 adet engelli çalışana kadrosunda yer vermeye mecburdur. Böylece engelli iş gücü de hayatın olağan akışı içerisinde kendisine yer bulabilmektedir.